20/2/15

Το Φανταστικό και ο Βαρουφάκης

Την Δευτέρα 16 Φεβρουαρίου 2015, είδα στην τηλεόραση το πρώτο μέρος της κινηματογραφικής τριλογίας των αδερφών Γουατσόφσκι «The Matrix» (1999). Μάλλον το ξαναείδα, αλλά αυτή τη φορά επηρεασμένος από τον τρόπο που το είχε χρησιμοποιήσει ως αφορμή για ένα οικονομικό του άρθρο στο περιοδικό LIFO (28/3/14), ο υπουργός Οικονομικών κ. Γιάνης Βαρουφάκης, ο οποίος αντιμετώπισε την ταινία ως «ντοκιμαντέρ του παρόντος μας, παρά ως επιστημονική φαντασία για ένα δυστοπικό μέλλον».
Αναφέρει μεταξύ άλλων ο κ. Βαρουφάκης,
πως αντίθετα με τον «Πόλεμο των Κόσμων» (του Μπάιρον Χάσκιν -1953) ή το «Terminator» (του Τζέιμς Κάμερον - 1984), στο Matrix, οι μηχανές πασχίζουν να μας κρατήσουν ζωντανούς μετά την πλήρη ήττα-υποταγή μας ως οργανικές ηλεκτρογεννήτριες και γι’ αυτό έχουν δημιουργήσει έναν πλασματικό κόσμο, το Matrix. 
Ταυτόχρονα, σε δεύτερο επίπεδο, ο κ. Βαρουφάκης διακρίνει «μια ακόμα πτυχή» του Matrix, η οποία μας αφορά άμεσα και γράφει: «Όταν οι μηχανές μετέτρεψαν τους ανθρώπους-σκλάβους και τους χρησιμοποίησαν ως ηλεκτρογεννήτριες, οι ψυχές τους δεν άντεξαν την απομόνωση και την παντελή στέρηση ελευθερίας.
»Τα κορμιά ξεψυχούσαν και η οικονομία των μηχανών έπεσε σε ενεργειακή κρίση. Γι’ αυτό οι μηχανές δημιούργησαν το Matrix: μια εικονική πραγματικότητα που έδινε στους ανθρώπινους δούλους τους την ψευδαίσθηση μιας ελκυστικής ζωής, την ώρα που τα κορμιά εξακολουθούσαν να λειτουργούν ως άψυχες ηλεκτρογεννήτριες προς όφελος των μηχανών, του κεφαλαίου. Ο κόσμος της διαφήμισης, του μάρκετινγκ και των ΜΜΕ θα έπρεπε να έχει το Matrix ως το κινηματογραφικό ίνδαλμά του!  Σε μια κοινωνία που μαστίζεται από την κρίση και όπου Τρόικα, ΟΟΣΑ και λογιών-λογιών μεταρρυθμιστές διακηρύσσουν τη μετατροπή μας σε ακριβό και πειθήνιο ανθρώπινο κεφάλαιο, το Matrix έρχεται να βάλει τα πράγματα στην θέση τους. Ως ένα φουτουριστικό ντοκιμαντέρ του σήμερα που επιβεβαιώνει ότι ο Μαρξ και οι ‘επικίνδυνες’ αναλύσεις του, παραμένουν συνταρακτικά επίκαιρες». 
Είναι δε, αντίθετο από την κλασική ταινία επιστημονικής φαντασίας «Εισβολή» του Ντον Σίγκελ (1956). Σ’ αυτή, η εξωγήινοι εισβάλλουν στα κορμιά των ανθρώπων, σκοτώνουν την ψυχή και τον νου, μετατρέποντάς τους σε άψυχα ανδρείκελα, μέσα από τα οποία οι εξωγήινοι ζουν στη γη και χτίζουν τις αποικίες τους, χωρίς να δημιουργούν «αξία». Που σημαίνει ότι «λειτουργούν» σαν ένα καλοκουρδισμένο ρολόι. Υπό αυτό το πρίσμα, ο καπιταλισμός είναι αδύνατον να επιβιώσει μετά από μια τέτοια εισβολή, ή μετά τη μετατροπή των εργαζόμενων σε «μονάδες παραγωγής» αντίστοιχες οντολογικά με τα κορμιά της «Εισβολής». Μια διαδικασία, από την οποία απουσιάζει η ανθρώπινη απροσδιοριστία, αδυνατεί να παραγάγει προϊόντα, τα οποία να έχουν την παραμικρή αξία και μάλιστα μεγαλύτερη εκείνης των άψυχων συντελεστών παραγωγής τους. Ο μόνος δε τρόπος να έχουμε αυτοματοποιημένη παραγωγή με «αξία» είναι σε μια κοινωνία τύπου «Star Trek» (TV, 1966 - 86), όπου τα υλικά αγαθά παράγονται πλήρως αυτοματοποιημένα, χωρίς ανθρώπινη εργασία και οι άνθρωποι κάνουν φιλοσοφικές αναζητήσεις κι εξερευνούν το Διάστημα.
Ο κ. Βαρουφάκης, ασφαλώς δεν περιμένει τα ταπεινά μου συγχαρητήρια για τον τρόπο που «εκμεταλλεύεται» τον κινηματογράφο. Αξίζει όμως το θαυμασμό, για τις προτιμήσεις του, στις ταινίες του Φανταστικού.