Ορφέας

Δεν μπορώ να πω ότι διάβασα με ευκολία το «Ορφέας» του Ρίτσαρντ Πάουερς (εκδ. Α.Α. Λιβάνη), για το οποίο κάθε λίγο ανέτρεχα στο ειδικό γλωσσάρι για τους μουσικούς όρους που υπάρχει στο τέλος του. Έλα όμως που εκεί βρίσκεται και η γοητεία του συγκεκριμένου μυθιστορήματος; Στο συνδυασμό της αστυνομικής ίντριγκας, του κοινωνικού και πολιτικού σχολιασμού και των μουσικών ήχων, του κόσμου της μουσικής.

Σύμφωνα με την υπόθεση, ο μουσικοσυνθέτης και ερασιτέχνης μικροβιολόγος Πίτερ Ελς ανοίγει την πόρτα του μια μέρα για να βρεθεί μπροστά σε αστυνομικούς. Το ερασιτεχνικό εργαστήριο μικροβιολογίας που έχει φτιάξει στο σπίτι του έχει εγείρει τις υποψίες του Υπουργείου Εσωτερικής Ασφάλειας, που τον θεωρεί «τρομοκράτη». Γεμάτος πανικό από την επιδρομή των αστυνομικών, ο Ελς γίνεται φυγάς και καταστρώνει ένα σχέδιο για να μετατρέψει τη σύγκρουση με το κράτος ασφάλειας, σε ένα έργο τέχνης, το οποίο θα αφυπνίσει τους ακροατές του και θα τους ευαισθητοποιήσει ξανά στους ήχους που υπάρχουν παντού γύρω τους.
Διότι όταν ήταν νέος ο Πίτερ Ελς, πίστευε πως η μουσική μπορούσε να σώσει τη ζωή ενός ανθρώπου, ενώ και το εργαστήριό του τον έκανε να νιώθει ότι ήταν ακόμα ζωντανός, ότι δεν ήταν πολύ αργά για να μάθει το νόημα της ζωής. Γι’ αυτό και θέλει μόνο ένα πράγμα προτού πεθάνει: να σπάσει τα δεσμά του χρόνου και να ακούσει το μέλλον.  

Ο Richard Powers γράφει με ασύγκριτο πάθος για τη μουσική και με αφορμή τον μουσικό-μικροβιολόγο του, διερευνά την πολυπλοκότητα της μουσικής εμπειρίας και τα κίνητρα των ανθρώπων για να ασκήσουν μια τόσο απαιτητική τέχνη, ενώ αναλύει πως χρησιμοποιήθηκε κατά καιρούς η μουσική για να κατευθύνει τις μάζες (ή και για να τις αδρανοποιήσει) Είναι μοναδικός ο τρόπος που πλέκει τη μουσική με την πολιτική και την επιστήμη και την εσωτερική ασφάλεια.

Μεταξύ των πολλών πραγμάτων, που ανακάλυψα σ’ αυτό το βιβλίο, είναι και το άρθρο «Χάος αντί Μουσικής», που είχε γράψει ανυπόγραφο στην «Πράβδα» (εφημερίδα της Σοβιετικής Ένωσης, που ο τίτλος της σημαίνει «Αλήθεια») ο Στάλιν, για να χαρακτηρίσει «εχθρό του λαού» τον Σοστακόβιτς με αφορμή το έργο του «Λαίδη Μάκβεθ του Μτσενσκ»: «Από το πρώτο λεπτό ο ακροατής σοκάρεται από τη σκόπιμη διαφωνία, από το συγκεχυμένο χείμαρρο του ήχου (…) Η μουσική γρυλίζει, βογκάει, ασθμαίνει και αγκομαχά (…) Ο λαός περιμένει καλά τραγούδια (…) Εδώ έχουμε μουσική γυρισμένη επίτηδες το μέσα έξω, ώστε να μη θυμίζει σε τίποτα κλασική όπερα και να μην έχει τίποτα κοινό με τη συμφωνική μουσικήή με την απλή δημοφιλή μουσική γλώσσα που είναι προσβάσιμη σε όλους (…)».

Δύσκολα διαβάζεται εάν δεν είστε λάτρης της μουσικής και των όρων της, αλλά θα σας παρασύρει με τη γοητεία του και θα σας καθηλώσει. Ο Πάουερς έχει γράψει ένα βιβλίο για τη μουσική τέχνη και τα όριά της.