Ο Άντερς ο φονιάς και οι φίλοι του

Για άλλη μια φορά ο συγγραφέας Γιούνας Γιούνασον (του «100χρονου που πήδηξε από το παράθυρο και εξαφανίστηκε» και της «Αναλφάβητης που ήξερε να μετράει») γράφει με γλαφυρότητα και χιούμορ, μια ιστορία που θα τη χαρακτήριζα σουρεαλιστική όπως και τις δύο προηγούμενες και καταφέρνει να σατιρίζει τη σύγχρονη πραγματικότητα της πατρίδας του της Σουηδίας, αλλά με λίγη σκέψη παραπάνω και όλου του κόσμου, μιας και οι χαρακτήρες του διακρίνονται από μια οικουμενικότητα. Παντού υπάρχουν κακοποιοί σε μικρό ή μεγάλο βαθμό, παντού υπάρχουν  απατεώνες και άνθρωποι έτοιμοι να τους πιστέψουν και φυσικά πάντα θα υπάρχουν καλές ή κακές συμπτώσεις που οδηγούν τους ανθρώπους σε δρόμους που θα ήθελαν ή και δεν θα ήθελαν να ακολουθήσουν.

Η καταγγελία

Το πιο ενδιαφέρον κομμάτι αυτού του βιβλίου είναι το τελευταίο του κεφάλαιο το οποίο αναφέρεται στο συγγραφέα Bandi (ψευδώνυμο που σημαίνει «πυγολαμπίδα»), που είναι μέλος της Ομοσπονδίας Συγγραφέων της Βόρειας Κορέας και ζει ακόμα εκεί και ο οποίος αφού έζησε το φοβερό λιμό που έπληξε τη χώρα του στη δεκαετία του 1990, έγινε έντονος επικριτής του καθεστώτος. Παράλληλα, περιγράφεται ο τρόπος με τον οποίο φυγαδεύτηκαν τα χειρόγραφά του από τη Βόρειο Κορέα. Χειρόγραφα που περιείχαν μια σειρά διηγημάτων, όχι με λιγότερο ενδιαφέρον από τον επίλογο, τα οποία είναι συγκλονιστικά στην απλότητά τους και στην ειρωνεία που περιέχουν. Δεν θυμάμαι ποιος έχει πει ότι, η ειρωνεία είναι το δυνατότερο όπλο απέναντι σε μια εξουσία, όταν όλα τα άλλα δεν βρίσκουν απήχηση. 

Η σήραγγα των περιστεριών

Το τελευταίο βιβλίο του Τζον Λε Καρέ «Η σήραγγα των περιστεριών – Ιστορίες από τη ζωή μου» (εκδ. Bell) αποτελεί την επιτομή της αυτοβιογραφίας. Ένα μάθημα γραφής, μεταξύ του φανταστικού και του πραγματικού. Ένα είδος συνδυαστικού γραψίματος, σοβαρού, αυτοσαρκαστικού και γεμάτου λεπτό χιούμορ που σαρώνει τα πάντα, από τα ανήλιαγα και μουχλιασμένα γραφεία των μυστικών υπηρεσιών μέχρι τα διπλωματικά σαλόνια, από τους εμπορικούς δρόμους του Λονδίνου μέχρι τα παζάρια της Βηρυτού και από τα σαλόνια των καφέ μέχρι τα κινηματογραφικά στούντιο.

Από τα λίγα χρόνια της θητείας του στις βρετανικές υπηρεσίες πληροφοριών, κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, ως τη συγγραφική του σταδιοδρομία, που τον ταξίδεψε ανά τον κόσμο, από την εμπόλεμη Καμπότζη μέχρι τη Βηρυτό παραμονές της ισραηλινής εισβολής του 1982 και τη Ρωσία πριν και μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, ο Τζον λε Καρέ γράφει πάντα μέσα από τη σύγχρονη επικαιρότητα.

Σ' αυτή την αυτοβιογραφία του, ο Λε Καρέ, με το γλαφυρό του ύφος και τη διεισδυτική του ματιά, διαβάζει στα γεγονότα που παρακολουθεί -από την οπτική γωνία ενός τρίτου- την ίδια ηθική αμφισημία με την οποία διαποτίζει τα μυθιστορήματά του. 

Έγκλημα στα φιόρδ

«Το πούσι γλιστρούσε στη στεριά, μούσκευε την άσφαλτο και σχημάτιζε θολά φωτοστέφανα γύρω από τα φώτα του δρόμου. Ο Ούβε Μπάκερου οδηγούσε με το ένα χέρι στο τιμόνι καθώς το σκοτάδι πύκνωνε γύρω του».

Κλασσική αρχή ενός αστυνομικού μυθιστορήματος, τόσο κλασσικού όσο και το «Έγκλημα στο Κολωνάκι» ή το «Έγκλημα στα παρασκήνια» του Γιάννη Μαρή. Μόνο που ανήκει σε Νορβηγό συγγραφέα (Jοrn Lier Horst) και έχει τίτλο «Έγκλημα στα φιόρδ» (εκδ. Διόπτρα), γεγονός που κάνει και την ειδοποιό διαφορά. Διαδραματίζεται σε ένα παραθαλάσσιο θέρετρο της Νορβηγίας, κοντά στα φιόρδ, που τα έχει τυλίξει η καταχνιά του φθινοπώρου. Συννεφιές, βροχή, υγρασία, ομίχλη, μοναξιά των χαρακτήρων. Μουντά πράγματα στο μεγαλύτερο μέρος του χρόνου.

Τα τρία στίγματα του Πάλμερ Έλντριτς

Γραμμένο το 1965, το «Τα τρία στίγματα του Πάλμερ Έλντριτς» (εκδόθηκε το 2016 από τον Κέδρο), θεωρείται το πιο μεταφυσικό μυθιστόρημα του Φίλιπ Ντικ και ένα από τα σημαντικότερα έργα του, το οποίο εξερευνά την ιδέα της ύπαρξης του απόλυτου κακού, που κυβερνά το σύμπαν και καταστρέφει τα πάντα. 

Εκ των υστέρων, και μετά από πενήντα χρόνια, διαβάζοντάς το κάποιος θα μπορούσε ίσως να το έχει αποκαλέσει προφητικό, ή και αλληγορικό, αφού σ’ αυτό υπάρχει ένα πρόσωπο, ο Πάλμερ Έλντριτς ο οποίος σε μια αγορά κορεσμένη από ένα εθιστικό ναρκωτικό το Καν-Ντι, έρχεται να ρίξει το δικό του, το Τσου-Ζεντ, που είναι κατά πολύ ισχυρότερο και με αυτό καταφέρνει να κατακτήσει όλους εκείνους τους αδύναμους που ζουν στην κυριολεξία σε τρώγλες του διαστήματος για να τους έχει του χεριού του. 

Το χέρι του θεού

«Η Λόντον Σίτι ετοιμάζεται να αγωνιστεί εναντίον του Ολυμπιακού για το Τσάμπιονς Λιγκ. Η θερμοκρασία είναι υψηλή, η ατμόσφαιρα τεταμένη. Καθώς η Ελλάδα φλέγεται, ο προπονητής Σκοτ Μάνσον είναι αναγκασμένος να τραβήξει τα λουριά στους παίχτες της ομάδας του. Οι εντολές του σαφείς: απαγορεύεται το ποτό, το ξενύχτι και η επαφή με γυναίκες. Η ομάδα πρέπει πάση θυσία να μείνει συγκεντρωμένη, να παίξει καλά στο ματς του Πειραιά και να γυρίσει στο Λονδίνο ανανεωμένη προκειμένου να ετοιμαστεί για τον κρίσιμο επόμενο αγώνα στην έδρα της, το Σιλβερτάουν Ντοκ.

Το πλάνο όμως του Σκοτ Μάνσον δεν θα μπορούσε να προβλέψει ένα μοιραίο γεγονός. Όταν το αστέρι της Σίτι καταρρέει στη διάρκεια του αγώνα με τον Ολυμπιακό, οι θεατές κι οι ποδοσφαιριστές των ομάδων παθαίνουν σοκ. Άραγε ο παίχτης πέθανε από καρδιακή προσβολή; Ή μήπως έχει συμβεί κάτι άλλο και ο θάνατος θα πρέπει να αποδοθεί σε σκευωρία; Καθώς οι ελληνικές αρχές ξεκινούν έρευνα για δολοφονία, ο Σκοτ Μάνσον καλείται να λύσει το μυστήριο, να ανακαλύψει γρήγορα την αλήθεια και να επαναφέρει την ομάδα στους κανονικούς της ρυθμούς».

HHhH: Ο Χάιντριχ είναι ο εγκέφαλος του Χίμλερ

Ξεκινάς το βιβλίο «HHhH: Ο Χάιντριχ είναι ο εγκέφαλος του Χίμλερ» (εκδ. Κέδρος, 2015) και διαβάζεις την προσπάθεια του συγγραφέα Λορέν Μπινέτ να το γράψει, την έρευνα που κάνει και τις δυσκολίες της, διότι ο άνθρωπος σε κάποιο σημείο το ομολογεί, το εξομολογείται: «Αυτή την ιστορία θέλω να την κάνω προσωπική υπόθεση». Και την κάνει. Γράφει και εσύ αναγνώστη μου, νομίζεις ότι έχεις να κάνεις με ένα δημοσιογραφικό ρεπορτάζ από κάποιον που ήταν παρών στα ιστορικά γεγονότα. Διότι ο Λορέν Μπινέτ χρησιμοποιεί την ιστορία για να βασίσει το μύθο του. Αναμιγνύει ιστορικά γεγονότα με μυθοπλασία, για την οποία καμιά φορά προειδοποιεί «μπορεί να συνέβη έτσι, μπορεί και όχι» και αυτό που γράφει είναι τόσο προσωπικό που μέσα στην αφήγηση του παρελθόντος παρεμβάλλει ολόκληρα κομμάτια του δικού του παρόντος. Ενός παρόντος που βρίθει από εικόνες κινηματογραφικών ταινιών, εικόνες από ψαχτήρια όπως το Google, από μέσα κοινωνικής δικτύωσης και από «χθεσινές» εφημερίδες και δελτία ειδήσεων και άρθρα ή κινηματογραφικά επίκαιρα του πρόσφατου παρελθόντος.

Το τελευταίο κρασί

Στο «Τελευταίο κρασί» της Mary Renault (εκδόσεις ANUBIS, 2016) παρακολουθούμε μέσα από την αφήγηση του νεαρού Αλεξία, γόνου μιας πλούσιας αθηναϊκής οικογένειας, το χρονικό ενός πολέμου που κράτησε σχεδόν τριάντα χρόνια και σηματοδότησε το τέλος της χρυσής εποχής για τον αρχαίο κόσμο.

Πρόκειται για μια συγκλονιστική μυθιστορηματική εκδοχή του Πελοποννησιακού Πολέμου κατά τον οποίο Αθήνα και Σπάρτη, δυο πανίσχυρες πόλεις - κράτη, βρέθηκαν εγκλωβισμένες σε μια πορεία σύγκρουσης με έπαθλο την κυριαρχία. Στο χρονικό αυτό διάστημα ολόκληρη η Ελλάδα, η οποία μόλις πριν λίγες δεκαετίες είχε ενωθεί για να αναχαιτίσει την περσική απειλή, εμφανίζεται πλέον διχασμένη και οι άνεμοι του πόλεμου απειλούν να γκρεμίσουν τα πάντα στο πέρασμά τους.

Η Mary Renault ζωντανεύει με γλαφυρή γλώσσα και η Ειρήνη Παϊδούση μεταφράζει, με σεβασμό, διατηρώντας λέξεις και εκφράσεις που εκφράζουν και αποδεικνύουν τον πλούτο της ελληνικής γλώσσας και τη διαχρονικότητά της.

Το κορίτσι με το κόκκινο παλτό

Όπως είχα γράψει και για το μυθιστόρημα «Η αλήθεια για τον Χάρρυ Γκέμπερτ» του Ζοέλ Ντικέρ (εκδ. Πατάκη, 2014), εάν είσαι καλός μαθητής, τα μαθήματα δημιουργικής γραφής μπορούν να σου κάνουν πολύ καλό (εφόσον έχεις και κάποια καλή ιδέα, βέβαια). Ο Ζοέλ Ντικέρ πέτυχε τότε, με το πρώτο του μυθιστόρημα να γίνει διάσημος. 

Το ίδιο συμβαίνει και με την Κέιτ Χάμερ που βραβεύτηκε αμέσως για το μυθιστόρημά της «Το κορίτσι με το κόκκινο παλτό» (εκδ. Μεταίχμιο, 2016), που τελείωσα αυτές τις μέρες. Η Κέιτ Χάμερ στις Ευχαριστίες που απευθύνει σε όσους την βοήθησαν περιλαμβάνεται πρώτη και καλύτερη η διευθύντρια του Προγράμματος Δημιουργικής Γραφής Curtis Brown, της οποίας «οι συμβουλές και η καθαρότητα του πνεύματος» την βοήθησαν «τρομερά». Δεν το αμφισβητώ. 

Η γραφή της Κέιτ Χάμερ δεν είναι άσχημη και η μετάφραση της Βάσιας Τζανακάρη βοηθάει σημαντικά στις συγκινητικές στιγμές που αναδύονται από το μυθιστόρημα αυτό, που αφορά στην ιστορία της απαγωγής ενός χαρισματικού παιδιού, η οποία ξεδιπλώνεται μέσα από την αφήγηση δύο διαφορετικών προσώπων: της μικρής Κάρμελ, που πέφτει θύμα απαγωγής, και της μητέρας της, Μπεθ. Δεν παύει όμως να είναι ένα τυπικό δείγμα δημιουργικής γραφής. Και αν τα πράγματα ήσαν δύσκολα για τον Ζοέλ Ντικέρ που προανέφερα, ο οποίος ουσιαστικά είχε συρράψει μια σειρά διηγημάτων που αποτελούσαν το μυθιστόρημά του, για την Κέιτ Χάμερ ήσαν πιο εύκολα. Δυο ηρωίδες δύο αφηγήσεις παράλληλες, με τα κεφάλαια εναλλάξ, ώστε να υπάρχει το ενδιαφέρον. Ένα κεφάλαιο με την αφήγηση της μητέρας, ένα κεφάλαιο με την αφήγηση της χαρισματικής οκτάχρονης, που έχοντας και μειωμένο λεξιλόγιο, γίνεται ακόμα πιο περιγραφική.

Μου άρεσε η ιδέα: Χαρισματικό κορίτσι, απαγωγή, ταξίδι της μικρής σε άλλη ήπειρο (από Αγγλία στις ΗΠΑ) στο πλευρό ενός άντρα που την εκμεταλλεύεται ως παιδί-θαύμα με θεραπευτικές ικανότητες και ατελείωτες περιγραφές: Η επιμονή της μικρής να μην αλλάξει το όνομά της, να μην αλλοτριωθεί από τα νέα ήθη και έθιμα. Επιμονή και υπομονή από τη μητέρα της Μπεθ, που πιστεύει ότι η μικρή Κάρμελ ζει και έτσι αγωνίζεται για την ανεύρεσή της.

Το κακό με τη δημιουργική γραφή και τον τρόπο που την εκμεταλλεύονται οι καλοί γραφιάδες της μυθοπλασίας, είναι αυτό που περιγράφεται στο εξώφυλλο του βιβλίου, μέσα σε κόκκινη στάμπα: «Υπέροχα γραμμένο και απρόβλεπτο, μετά βίας συγκρατήθηκα να μην πηδήξω τις σελίδες για να δω τι έγινε στο τέλος». Υπογραφή, «Rosamund Lupton, συγγραφέας». Ε, λοιπόν, εγώ δεν συγκρατήθηκα και αυτοαναγορεύθηκα σε «αναγνώστη δημιουργικής ανάγνωσης». Υπάρχουν περιγραφές καταστάσεων και τοπίων στην αφήγηση, που κατά την κρίση μου, δεν προσθέτουν στοιχεία στην εξέλιξη του μύθου. Κατά συνέπεια, πηδούσα σελίδες και το μυθιστόρημα το τελείωσα σε δυο μέρες (εκτελώντας και άλλες εργασίες, βέβαια).

Διάβασα, επίσης, ότι από την πρώτη στιγμή της κυκλοφορίας του, έχει προκαλέσει τεράστια αίσθηση και  ήδη συζητιέται έντονα η κινηματογραφική του μεταφορά. Θα την περιμένω και αυτή με ενδιαφέρον.

18 κείμενα για τον Γιάννη Μαρή

Ας πούμε, ότι είστε από αυτές ή αυτούς που διαβάζετε ελληνική λογοτεχνία, αλλά δεν είστε λάτρης του αστυνομικού μυθιστορήματος, οπότε το αποφεύγετε κατά τις επιλογές σας ακόμα και το καλοκαίρι που όλα είναι πιο χαλαρά και επιτρέπουν κάποια «παρασπονδία», όπως λέγαμε παλιά. 

Σας αρέσει όμως να διαβάζετε μυθιστορήματα «εποχής», στα οποία βρίσκετε γλαφυρές περιγραφές μιας Ελλάδας, που σήμερα δεν υπάρχει πια. Ας πούμε της Ελλάδας των δεκαετιών ’50 και ’60. Μιας εποχής που η «αριστοκρατία πνεύματος και χρήματος», όπως αποκαλώ τους αριστοκράτες της εποχής εκείνης) έμενε στο Κολωνάκι και σύχναζε στου Ζόναρς. Μιας εποχής που η Αθήνα ήταν «δύο ταχυτήτων», με γειτονιές που υπήρχαν βίλες με υπηρετικό προσωπικό και οδηγό, αλλά και γειτονίες όπως στην ταινία «Συνοικία το Όνειρο» του Αλεξανδράκη, που είχε απαγορευτεί η προβολή της, «για να μη δυσφημίζεται η χώρα μας». 

Ε, λοιπόν, εσείς μπορείτε να διαβάσετε (δεν θα σας προτείνω αστυνομικό μυθιστόρημα, μη φοβάστε) το βιβλίο των εκδόσεων Πατάκη με τίτλο «18 κείμενα για τον Γιάννη Μαρή».

Στο βιβλίο αυτό συγκεντρώνονται πρωτότυπα κείμενα -γραμμένα ειδικά για την επέτειο των 100 χρόνων από τη γέννηση του Γ. Μαρή- από συγγραφείς, λογοτέχνες και δημοσιογράφους, τα οποία αναδεικνύουν σημαντικές πτυχές του δημοσιογραφικού και συγγραφικού του έργου, τις οποίες επί δεκαετίες η κριτική είχε αγνοήσει: από την περίοδο της «Μάχης», στον ημερήσιο και περιοδικό Τύπο της εποχής, την επίδραση της γαλλικής κουλτούρας στην προσωπικότητα του συγγραφέα και την υποβλητική αθηναϊκή του τοπογραφία, μέχρι τις λογοτεχνικές και συγγραφικές προϋποθέσεις που διαμορφώνουν δομικά το έργο του, τις ύστερες εκδόσεις, καθώς και την «πινακοθήκη» των ηρώων του. 

Διότι ο Μαρής, ως συγγραφέας, ήταν πολύ προικισμένος και μπορούσε να πλάθει πειστικούς χαρακτήρες, με προεξάρχοντα τον αντι-ήρωα πρωταγωνιστή των αστυνομικών του ιστοριών, Αστυνόμο Μπέκα. Όχι όμως όπως τον γνωρίσατε στο σήριαλ της τηλεόρασης, που τον έχουν μεταφέρει στη σύγχρονη εποχή και έχουν καταστρέψει την ατμόσφαιρα των μυθιστορημάτων, στα οποία περιέγραφε με ενάργεια την καρδιά ή τα προάστια της πρωτεύουσας, τα κοσμοπολίτικα ελληνικά νησιά του ’50 και του ’60, τη Θεσσαλία των μεγαλοκτηματιών και των ληστών ή ακόμα και την Αθήνα των πρώτων Ολυμπιακών Αγώνων του 1896.

Προσωπικά, αν και έχω στη βιβλιοθήκη μου 32 βιβλία του Γ. Μαρή (έχει γράψει 46 μυθιστορήματα, 16 νουβέλες και 6 διηγήματα), που τα έχω διαβάσει πολλά χρόνια πριν, όταν διάβασα τα «18 κείμενα…» των εκδόσεων Πατάκη, μου ήρθε η επιθυμία να αγοράσω τα έξι που έχουν κυκλοφορήσει τα τελευταία χρόνια από τις εκδόσεις Άγρα με εισαγωγή του Ανδρέα Αποστολίδη.

Θεωρώ ότι κάθε βιβλιόφιλος θα πρέπει να διαβάσει τα «18 κείμενα για τον Γιάννη Μαρή» (εκδ. Πατάκη, 2016), που θεωρείται «πατριάρχης της ελληνικής αστυνομικής λογοτεχνίας» και ας μην έχει διαβάσει κάποιο από τα μυθιστορήματά του. Και να δω μετά, αν θα αντέξει να μη διαβάσει ένα βιβλίο του, τουλάχιστον.

Maestra

Μόνο για οκνηρία δεν διακρίνεται η Τζούντιθ, η κεντρική ηρωίδα και αφηγήτρια στο μυθιστόρημα Maestra της L. S. Hilton (εκδ. Διόπτρα). Όλα τα υπόλοιπα έξι «θανάσιμα αμαρτήματα» (φθόνος, οργή, αλαζονεία, λαγνεία, απληστία και λαιμαργία) είναι το φόρτε της, τα κύρια χαρακτηριστικά της. Η Τζούντιθ είναι μια γυναίκα που το πρωί είναι υπάλληλος σε έναν από τους σημαντικότερους και ισχυρότερους οίκους δημοπρασιών και απογοητευμένη από την πρωινή της δουλειά το βράδυ, μετατρέπεται σε μια σαγηνευτική και γεμάτη αυτοπεποίθηση συνοδό κυρίων σε ένα κακόφημο κλαμπ.

Οι δύο ζωές της, θα αλλάξουν όταν ανακαλύπτει ότι το αφεντικό της στον οίκο δημοπρασιών εμπλέκεται σε μια απάτη πώλησης ενός πλαστού πίνακα. Το αφεντικό της θα προλάβει να την απολύσει πριν εκείνη ξεσκεπάσει την πλεκτάνη. Απελπισμένη, φεύγει για τη Γαλλική Ριβιέρα με έναν πλούσιο πελάτη και μπαίνει σε έναν κόσμο που είναι λαμπερός, αλλά και διεφθαρμένος.

«Νυχτερινή βάρδια» του Τζον Λε Καρέ

Η «Νυχτερινή βάρδια» (The Night Manager) του Τζον Λε Καρέ γραμμένο το 1993, αφορά σ’ έναν άνθρωπο, τον Τζόναθαν Πάιν, ο οποίος από το πρώτο κεφάλαιο εμφανίζεται ως «νυχτερινός διευθυντής» ενός ξενοδοχείου της Ζυρίχης, το οποίο παρ’ όλες τις κρίσεις, οικονομικές ή πολιτικές συνεχίζει να έχει τους σταθερούς πελάτες του από όλους τους χώρους που έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό: το υπερβολικό χρήμα, ανεξαρτήτως της προέλευσής του.

Ο Πάιν έχει ένα «βεβαρημένο παρελθόν», που θα τον οδηγήσει σε μια απίστευτη, αλλά αναμενόμενη γι’ αυτόν περιπέτεια. Εκπαιδευμένος να ζει επικίνδυνα, έχει αναλάβει από το «Σπίτι στο Ποτάμι» (ΜΙ6) να διεισδύσει στον κόσμο του Ρίτσαρντ Ρόπερ, ενός φαινομενικά κοσμοπολίτη «καλοπερασάκια», ο οποίος στο βάθος συναλλάσσεται με βαρόνους ναρκωτικών και εμπόρους όπλων.

Τα πάντα ρει

Ένα εκπληκτικό ανάγνωσμα, που με συνεπήρε όσο κανένα άλλο. Το μυθιστόρημα «Τα πάντα ρει» του Βασίλι Γκρόσμαν (εκδ. Γκοβόστη) έχει μια ξεχωριστή δύναμη, που την καταλαβαίνεις μόνο όσο το διαβάζεις και δεν περιγράφεται εύκολα. 

Ουσιαστικά πρόκειται για ένα ιστορικό ντοκουμέντο, που αναφέρεται σε μια εποχή και ένα λαό με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και ο Γκρόσμαν με την απλή και συναρπαστική γραφή του, αφήνει τους χαρακτήρες που πλαισιώνουν τον κεντρικό ήρωα, να μιλήσουν για τις εμπειρίες τους, τις εμμονές και τις ενοχές τους. Μια ιστορία που πλαισιώνεται από την εποχή των στρατοπέδων της Γκούλαγκ, του σταλινικού ελέγχου στους Σοβιετικούς επιστήμονες, της αντιεβραϊκής εκστρατείας των αρχών του ’50 και των πέντε εκατομμυρίων θυμάτων που άφησε πίσω του ο Μεγάλος Λιμός των ετών 1932-1933.

Η υπόθεσή του, διαδραματίζεται στη Σοβιετική Ένωση το 1953. Ο Ιβάν Γκριγκόριεβιτς απελευθερώνεται μετά από τριάντα χρόνια στα στρατόπεδα της Γκούλαγκ και στην προσπάθειά του να ξαναβρεί τη χαμένη του ζωή, διαπιστώνει πως τα χρόνια του τρόμου, έχουν βυθίσει τη σοβιετική κοινωνία σ’ ένα τέλμα υποτέλειας και παραίτησης και θα πρέπει να παλέψει σκληρά για να επιβιώσει σ’ έναν ουσιαστικά άγνωστό του κόσμο.  

Διαβάζοντας το σημείωμα του εκδότη κ. Κ. Γκοβόστη έμαθα ότι το έργο αυτό  του Βασίλι Γκρόσμαν είναι το κύκνειο άσμα που δεν πρόλαβε να ολοκληρώσει, «πρόλαβε, ωστόσο, να περιγράψει μια εποχή όπου όλα ήταν ρευστά, μια εποχή κοσμοϊστορικών αλλαγών και ραγδαίων κοινωνικών εξελίξεων - την εποχή της μετασταλινικής Ρωσίας». 

House of Cards

Ξεχάστε την εικόνα που είχατε σχηματίσει βλέποντας το εγγλέζικο σήριαλ με τον Ίαν Ρίτσαρντσον και το ομότιτλο αμερικανικό με τον Κέβιν Σπέισι και διαβάστε το House of Cards του Μάικλ Ντομπς  σε μετάφραση Χρήστου Καψάλη, που κυκλοφόρησε φέτος από τις εκδόσεις Λιβάνη και έχει γραφτεί το 1989. Βυθιστείτε σε μια γραφή που θα σας συναρπάσει με την ακρίβεια και την περιεκτικότητά της και αφήστε την φαντασία σας να δουλέψει. Τα πράγματα είναι πολύ… χειρότερα από αυτά που τυχόν είδατε, όσοι είδατε το σήριαλ. Να σας αναφέρω μόνον ότι όταν διαβάστηκε το βιβλίο για πρώτη φορά και σχεδόν αμέσως έγινε σήριαλ, πολλοί είπαν ότι ήταν εμπνευσμένο από τα Σαιξπηρικά έργα Μάκβεθ και Ριχάρδος ο Γ’.

Το βιβλίο, δεν είναι οι απλές φρασούλες – τσιτάτα που ανεβαίνουν σε κάρτες μπροστά στην οθόνη της τηλεόρασής σας. Είναι οι ολοκληρωμένες και στοιχειοθετημένες σκέψεις, ενός ανθρώπου, ενός πολιτικού, του Φράνσις Έρκχαρτ, που έχει φιλοδοξίες, θέλει να προχωρήσει, να επικρατήσει και δεν πρόκειται να σταματήσει μπροστά σε τίποτα. Εξουσία, φιλοδοξίες και διαφθορά. Να γιατί όλοι θυμήθηκαν τον Σαίξπηρ. 

Η φράση «τίποτα δε διαρκεί, τουλάχιστον όχι για πάντα. Ούτε το γέλιο ούτε το πάθος ούτε καν η ίδια η ζωή. Όχι για πάντα. Κι αυτός είναι ο λόγος που εκμεταλλευόμαστε όσο περισσότερο μπορούμε αυτό που έχουμε» είναι μόνον η αρχή του βιβλίου. Όλα τα άλλα έπονται. Μέχρι τα τελευταία κεφάλαια, όπου ο συγγραφέας μέσα από τον πρωταγωνιστή του θυμάται το σχόλιο ενός Άγγλου θαλασσοπόρου, του Φράνσις Ντρέικ (1540-1956) που είχε πει κάποτε πως «τα φτερά της ευκαιρίας στολίζονται από τα πούπουλα του θανάτου. Του θανάτου κάποιου άλλου, κατά προτίμηση».

Δεν θα σας περιγράψω το μυθιστόρημα, που είναι λίγο πολύ γνωστό άλλωστε. Θα σας θυμίσω μόνον, ότι η υπόθεση του βιβλίου διαδραματίζεται κατά τη χρονική περίοδο αμέσως μετά τη λήξη της θητείας της Μάργκαρετ Θάτσερ και θα σας αναφέρω ότι ο συγγραφέας Μάικλ Ντομπς και λόρδος του Γουάιλι, που σπούδασε νομική και διπλωματία στη Μασαχουσέτη των ΗΠΑ, άρχισε να εργάζεται από το 1977 στο Λονδίνο για το Συντηρητικό Κόμμα και ήταν συνεργάτης της Μάργκαρετ Θάτσερ και του διαδόχου της Τζον Μέιζορ. Καλό διάβασμα…

Η κινηματογραφική όψη του Γρηγορίου Ξενόπουλου

«Η κινηματογραφική όψη του Γρηγορίου Ξενόπουλου» του συγγραφέα – μελετητή Θανάση Αγάθου (εκδ. Γκοβόστη), είναι μια ενδελεχής μελέτη, πάνω στο λογοτεχνικό έργο του Ξενόπουλου, που μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο, η οποία δεν αρκείται σ’ αυτό, αλλά επεκτείνεται και σχολιάζονται κείμενα (χρονογραφήματα σε εφημερίδες και περιοδικά, καθώς και «Αθηναϊκές Επιστολές» από το περιοδικό Η Διάπλασις των Παίδων) δημοσιευμένα κατά την περίοδο 1904-1937, στα οποία ο Ζακύνθιος συγγραφέας αναφέρεται στον κινηματογράφο, άλλοτε θετικά και άλλοτε επικριτικά.

Βρήκα εξαιρετικά ενδιαφέρουσα την εργασία του (επίκουρου καθηγητή Νεοελληνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών) Θανάση Αγάθου, στην οποία εξετάζεται η θεματοποίηση του κινηματογράφου στο μυθιστόρημα «Ο ουρανοκατέβατος» (1943 -1944), στο οποίο η ηρωίδα παρουσιάζεται να πρωταγωνιστεί σε κινηματογραφική ταινία. Επίσης, αναλύονται διεξοδικά οι δύο θρυλικές –αν και δυστυχώς χαμένες– ταινίες: η «Στέλλα Βιολάντη» (1931) σε σκηνοθεσία Ιωάννη Λούμου και «Ο κακός δρόμος» (1933) σε σκηνοθεσία Μουχσίν Ερτογρούλ (γυρισμένη στο στούντιο Ιπεκτσί της Κωνσταντινούπολης), που αποτελούν τις πρώτες κινηματογραφικές διασκευές έργων του Ξενόπουλου, με σεναριογράφο τον ίδιο τον συγγραφέα και μυθικές πρωταγωνίστριες την Ελένη Παπαδάκη στην πρώτη ταινία και τις Κυβέλη και Μαρίκα Κοτοπούλη στη δεύτερη.

Σταθμός Έντεκα

Το μυθιστόρημα «Σταθμός Έντεκα» της Emily St. John Mandel (των εκδόσεων Ίκαρος σε μετάφραση Βάσιας Τζανακάρη) σε πρώτο επίπεδο θα μπορούσαμε να το κατατάξουμε στα μετα-αποκαλυπτικά του είδους της επιστημονικής φαντασίας, αφού διαδραματίζεται ως επί το πλείστον σε έναν κατεστραμμένο Καναδά, σε μια γη που δεν έχει καμία σχέση με αυτή που γνωρίζουμε. Σε δεύτερο επίπεδο όμως, το μυθιστόρημα είναι μια ελεγεία για την Τέχνη και τη διαχρονικότητά της, για τους δημιουργούς και τους καλλιτέχνες και την «τρέλα» τους, που σημαδεύει τον πολιτισμό μας και επιβιώνει όχι μόνον μέσα από τη μνήμη των ανθρώπων, αλλά και μέσα από κάθε αντικείμενο που σε φυσιολογικούς καιρούς θεωρείται «ασήμαντο» ή «αυτονόητο» ως ύπαρξη.

Το μυθιστόρημα, ξεκινάει με μια παράσταση του Βασιλιά Ληρ, που δίνεται κατά τη διάρκεια μιας χιονισμένης νύχτας στο Τορόντο του Καναδά, όπου ο ηθοποιός που τον υποδύεται ο Άρθουρ Λιάντερ, παθαίνει καρδιακή προσβολή. Τότε, ο Τζίβαν Σόντρι, ένας νεαρός παπαράτσι που σπουδάζει νοσηλευτική και βρίσκεται στο κοινό σπεύδει να βοηθήσει, υπό το βλέμμα μιας οχτάχρονης ηθοποιού, της Κίρστεν Ρεϊμόντ. Όμως παρά τις προσπάθειές του, ο ηθοποιός καταλήγει νεκρός. Ο Τζίβαν γυρίζει σπίτι διασχίζοντας το χιονισμένο Τορόντο και πληροφορείται ότι έχει ξεσπάσει μια θανατηφόρα γρίπη που εξαπλώνεται ραγδαία. Αποφασίζει, έτσι, να οχυρωθεί στο διαμέρισμα του αδερφού του, σε ένα ουρανοξύστη.

Η σοφία του ηλίθιου

Ξεκινώντας το διάβασμα του τελευταίου πονήματος του Παύλου Κουτρουμπά, νομίζεις ότι έχεις να κάνεις με ένα μυθιστόρημα, εμπνευσμένο από την ηλιθιότητα που επικρατεί σήμερα στον κόσμο μας. Έναν κόσμο, που θεωρεί απαραίτητη την ύπαρξη ηλίθιων για να μπορέσει να προχωρήσει, να πάει μπροστά. Άλλωστε πόσες φορές δεν ακούσαμε στην πρόσφατη «πολιτική» ιστορία μας τον όρο «χρήσιμος ηλίθιος»; 

Κι όμως το βιβλίο "Η σοφία του ηλίθιου" (εκδ. Γαβριηλίδη) του Π. Κουτρουμπά, δεν είναι μυθοπλασία. Είναι ένα ενδιαφέρον πόνημα για την ηλιθιότητα, τον ορισμό της, τη διαρκή παρουσία της στο χώρο εργασίας, στις σχέσεις μας και στην οικογένεια. Μια μελέτη για την επίδραση της ηλιθιότητας στην πολιτική, στη διακυβερνηση μιας χώρας και στον καθορισμό της ελευθερίας, εννοιών που έχουν δεινοπαθήσει τα τελευταία χρόνια και όχι μόνο στη χώρα μας.

«Υπουργός νύχτας» του Γ. Σκαμπαρδώνη

«Ο μοχθηρός τραγέλαφος ενός κόσμου που θα μπορούσε να είναι και ο δικός μας». Αυτό αναφέρεται ως επίλογος στο εξώφυλλο του μυθιστορήματος του Γιώργου Σκαμπαρδώνη «Υπουργός νύχτας» (εκδ. Πατάκη), το οποίο όσο το διαβάζεις νομίζεις ότι κάπου τα ξέρεις όλα αυτά, κάπου τα έχεις δει στην τηλεόραση ή κάπου τα έχεις διαβάσει σε αστυνομικά ρεπορτάζ, νομίζεις ότι διαδραματίζονται δίπλα μας, αλλά ξέρεις ότι το βιβλίο είναι ένα μυθιστόρημα, ένα προϊόν αυθαίρετης σύνθεσης και φαντασίας του Γιώργου Σκαμπαρδώνη, του οποίου ο πρωταγωνιστής αυτή τη φορά είναι ένας μοναχικός τυχοδιώκτης και χαρτοπαίκτης, που αναρριχάται σε μια κοινωνία διαλυμένων θεσμών, προσωπείων, συμβατικότητας, κλισέ αντιλήψεων και ψεύδους. 

Ο Πρίμο, ο «πρώτος» στα ελληνικά, ο πρωταγωνιστής, είναι καταρχήν ένας «καθώς πρέπει» επαγγελματίας, ιδιοκτήτης του γραφείου τελετών «Η έσχατη φροντίδα» και με αυτή τη βιτρίνα μπλέκει στον βαθύ υπόκοσμο.

Υπερσιβηρικός

Ένα βιβλίο που διαβάζεται σαν μυθιστόρημα, αλλά είναι κάτι πολύ περισσότερα απ ’ αυτό, όπως ακριβώς και το θέμα που διαπραγματεύεται: τη μακρύτερη σιδηροδρομική γραμμή του κόσμου, τον Υπερσιβηρικό. Ένα ταξίδι με το τρένο αυτό, χρόνια τώρα θεωρείται μια ρομαντική περιπλάνηση στις ρωσικές στέπες, αλλά και μια υπενθύμιση στους ταξιδιώτες για την απεραντοσύνη του κόσμου μας, όπως και για τις δυσκολίες που είχε η υλοποίηση ενός τέτοιου έργου. Ο Υπερσιβηρικός εκτείνεται σε περισσότερα από 9.200 χιλιόμετρα από τη Μόσχα μέχρι το Βλαδιβοστόκ και ήταν το πιο φιλόδοξο σιδηροδρομικό έργο του δέκατου ένατου αιώνα. 

Ο Κρίστιαν Γουόλμαρ, ένας κορυφαίος συγγραφέας και ραδιοφωνικός παραγωγός της Βρετανίας σχετικά με θέματα συγκοινωνιών και ειδικότερα των σιδηροδρόμων (τα προηγούμενα βιβλία του «The Subterranean Railway», «Fire and Steam», «Blood, Iron and Gold», «Engines of War» και «The Great Railway Revolution», γνώρισαν ευρεία αποδοχή από κοινό και κριτικούς), με μυθιστορηματικό ύφος που μου κράτησε αμείωτο το ενδιαφέρον, αφηγείται την ιστορία του Υπερσιβηρικού, από τη σύλληψη της ιδέας μέχρι την με δυσκολίες κατασκευή του.

Προσωπική υπόθεση

Οι ιστορίες του Τζακ Ρίτσερ είναι σαν εκείνες του Τζέιμς Μποντ. Ξέρεις ότι στο τέλος θα βγει νικητής και μπορεί, με το σπαθί του, να κερδίσει και το κορίτσι. Έχουν όμως μια ειδοποιό διαφορά. Σε αντίθεση με τον Μποντ που κινείται νόμιμα με τον παχυλό μισθό του, τις πιστωτικές κάρτες του και το αυτοκίνητό του σε οποιοδήποτε ξενοδοχείο του κόσμου, ο Ρίτσερ κινείται χωρίς κανένα χαρτί που να τον ταυτοποιεί (ταυτότητα ή διαβατήριο ή κάρτα) και ζει με τα λεφτά των άλλων. Συνήθως μαύρα, που έχουν κερδηθεί από εγκληματικές ενέργειες και τα οποία αποσπά από τα θύματά του, που είναι πάντα άνθρωποι που κινούνται στη σκοτεινή πλευρά της ζωής. Διότι ο Ρίτσερ, για όσους δεν τον ξέρουν, είναι πάντα με την πλευρά του καλού και ας έχει φύγει από τη στρατονομία με «κακή διαγωγή» (τον ήθελαν να συγκαλύψει μια υπόθεση και αυτός έφυγε). Το κακό είναι πως «Εσύ μπορείς να αφήσεις τον στρατό, αλλά ο στρατός δεν αφήνει εσένα. Όχι πάντα. Όχι εντελώς», όπως είναι και το tagline της τελευταίας περιπέτειας που διάβασα και έχει τίτλο «Προσωπική υπόθεση» (εκδ. Bell).

Σ’ αυτήν, o Τζακ Ρίτσερ, είναι όπως πάντα περιπλανώμενος και χωρίς μόνιμη διεύθυνση κατοικίας. Αλλά ο στρατός εντοπίζει τα ίχνη του, διότι τον χρειάζεται, επειδή κάποιος αποπειράθηκε να δολοφονήσει τον Πρόεδρο της Γαλλίας, ρίχνοντας μία σφαίρα από μακριά. Και επειδή, μονάχα ένας άνθρωπος θα μπορούσε να το έχει κάνει και επειδή ο Ρίτσερ είναι ο μοναδικός άνθρωπος που μπορεί να τον βρει, του αναθέτουν την υπόθεση. Έτσι, θα βρεθεί πρώτα στο Παρίσι, το οποίο γνωρίζει απ’ έξω κι ανακατωτά (ήταν η μητέρα του από εκεί) και κατόπιν στο Λονδίνο κοντά σε φλεγματικούς Άγγλους πράκτορες με διαφορετική νοοτροπία, αλλά εξίσου μεθοδικούς όπως αυτός.